Baza danych naddatków wymiarowych
wynikających ze stosowania ŚOI
(środków ochrony indywidualnej)
oraz wybranych parametrów widzenia.
Naddatki Wymiarowe
Całkowite zewnętrzne wymiary sylwetki ciała człowieka ubranego w środki ochrony indywidualnej (ŚOI): odzież ochronną, rękawice, obuwie ochronne oraz ochrony głowy, oczu i twarzy, zwiększają się o tzw. naddatki wymiarowe (naddatki wymiarowe - różnica wymiaru człowieka ubranego w bieliznę i człowieka ubranego w ŚOI włączając konstrukcję ŚOI).
Informacje o wartościach naddatków wymiarowych wynikających ze stosowania ŚOI pozwalają na optymalizację parametrów projektowanych ŚOI oraz parametrów środowiska pracy. Wartości naddatków wymiarowych, służą do obliczenia maksymalnych zewnętrznych wymiarów ciała człowieka wyposażonego w danego typu ŚOI lub ich zestawy. Naddatki wymiarowe są istotne z punktu widzenia szacowania minimalnej, bezpiecznej i komfortowej przestrzeni pracy, szczególnie, gdy rozpatrywane są warunki pracy o tzw. ograniczonej przestrzeni. Brak właściwego dopasowania parametrów przestrzeni środowiska pracy do pracownika obniża jego wydajność i efektywność, jest również często przyczyną powstawania chorób zawodowych.
Naddatki wymiarowe istotne z punktu widzenia ergonomii środowiska pracy, decydują z jednej strony o dopasowaniu i komforcie korzystania ze środków ochrony indywidualnej (ŚOI) oraz, co do tej pory było pomijane, determinują bezpieczną interakcję pracownika z otoczeniem (z miejscem pracy, narzędziem, maszyną).
Baza danych naddatków wymiarowych zawiera statystyczne wyniki wartości naddatków wymiarowych z podziałem na ochrony rąk, nóg, ochrony oczu, twarzy, ochrony głowy, ochronniki słuchu i ochrony układu oddechowego oraz zintegrowane ochrony i zestawy ŚOI. Baza danych zawiera również łącza do Internetowej bazy wiedzy o ŚOI w zakresie informacji odnoszące się do zasad doboru poszczególnych rodzajów środków do zagrożeń, komfortu ich użytkowania, czasu bezpiecznego stosowania oraz zasad oceny stanu technicznego wynikającego z typowych procesów użytkowania.
Baza danych zawiera pliki wsadowe do programów do projektowania oraz algorytmy do szacowania naddatków wymiarowych (kalkulatory naddatków wymiarowych) dla wybranych ŚOI.
Literatura:
- Szkudlarek J., Owczarek G. „Znaczenie naddatków wymiarowych oraz naddatków do miar antropometrycznych wynikających ze stosowania środków ochrony indywidualnej w kształtowaniu ergonomicznego środowiska pracy”, 2/2021, Bezpieczeństwo Pracy. Nauka i praktyka, CIOP-PIB. https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P15600149351347541340906&magazineEditionId=1291
- Szkudlarek J., Owczarek G., Zagrodny B. „Procedure for Determining Dimensional Allowances for PPE Using 3D Scanning Methods”, który został opublikowany w czasopiśmie Int. J. Environ. Res. Public Health. 2022, 19, 2397. https://doi.org/10.3390/ijerph19042397.
- Szkudlarek, J.; Owczarek, G.; Jachowicz, M.; Zagrodny, B.; Sencerek J., Study of the Impact of Users’ Features on Dimensional Allowances Resulting from the Use of Personal Protective Equipment, Int. J. Environ. Res. Public Health 2023, 2023 Feb 15;20(4):3380, pp.11, ISSN: 1660-4601, https://doi.org/10.3390/ijerph20043380
- Szkudlarek, J., Zagrodny, B., Sandra Zarychta, Xiaoxue Zh, Hand 3D Scanning for determining dimensional allowances for protective gloves essential for designing of the working, Int. J. Environ. Res. Public Health 2023, 20(3), 2645, pp.13, ISSN: 1660-4601, https://doi.org/10.3390/ijerph20032645
- Drobina I., Szkudlarek, J., A database of dimensional allowances for ergonomic design of the work environment, Technologie, Procesy i Systemy Produkcyjne, Wydawnictwo Naukowe Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej 2022, s. 63-74, ISBN 978-83-66249-98-1, DOI: https://doi.org/10.53052/9788366249981
- Broszura dla producentów środków ochrony indywidualnej oraz służb BHP odpowiedzialnych za organizację stanowisk pracy, pt. Wartości naddatków wymiarowych jako dane wejściowe do projektowania ergonomicznego środowiska pracy, https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/file/94943/Materialy-informacyjne-I-PB-10-J-Szkudlarek.pdf
- Broszura dla użytkowników środków ochrony indywidualnej, pt. Naddatki wymiarowe a bezpieczna interakcja człowieka ze środowiskiem pracy, https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/file/95097/20220818105643&Naddatki-wymiarowe-Szkudlarek-Owczarek-I-PB-10-2022.pdf
Ograniczenie pola widzenia
Ograniczenie pola widzenia jest kolejną, poza naddatkami wymiarowymi (czyli zwiększeniem wymiarów zewnętrznych człowieka), konsekwencją stosowania środków ochrony indywidualnej. Świadomość ograniczenia pola widzenia jest ważna z uwagi na negatywny wpływ i ograniczenia w wykonywaniu czynności zawodowych.
Ograniczenie pola widzenia dotyczy takich ŚOI, których konstrukcja otacza obszar oczny. Są nimi:
- Środki ochrony układu oddechowego: maski ochronne, kaptury ucieczkowe
- Środki ochrony oczu i twarzy: gogle, okulary ochronne i osłony twarzy oraz osłony spawalnicze
- Środki ochrony głowy: kaski i hełmy ochronne.
W zakresie oceny środków ochrony indywidualnej dostępne są dwie komplementarne metody wyznaczania pola widzenia.
W pierwszej metodzie wykorzystywany jest perymetr (PN-EN 166:2002 Ochrona indywidualna oczu. Wymagania, PN-EN 168:2002 Ochrona indywidualna oczu – Nieoptyczne metody badań). W metodzie tej ocenia się wielkość obszaru osłanianego przez badaną ochronę, wynik na zasadzie 0-1 (spełnia lub nie spełnia) szacuje prowadzący badanie.
Druga metoda polega na odwzorowaniu pola widzenia ograniczonego przez zastosowane środki ochrony indywidualnej i porównaniu tego pola z naturalnym, fizjologicznym polem widzenia. W metodzie tej wykorzystywany jest apertometr (PN-EN 136:2001/Ap1:2003 Sprzęt układu oddechowego – maski. Wymagania, badanie, znakowanie, ograniczenie pola widzenia). Fizjologiczne pole widzenia, czyli obszar widziany przez nieporuszające się oko, wyświetlane na siatce półkuli apertometru może być ograniczone w wyniku założenia środków ochrony indywidualnej oczu, twarzy, głowy i układu oddechowego. Wówczas obserwuje się na powierzchni kuli fizjologicznego pola widzenia rzeczywiste pole widzenia. Zatem, umieszczenie na modelu głowy osłony sprawia, że granica oświetlanego obszaru zmienia się, dochodzi do zmniejszenia/ograniczenia fizjologicznego pola widzenia. Wynik ograniczenia pola widzenia stanowią obliczone parametry: efektywne pole widzenia dwuocznego (EPWD) i efektywne pole widzenia całkowitego (EPWC) odniesione do wymagań w normie.
Metoda wykorzystująca apertometr, której wynik stanowią wartości liczbowe EPWD i EPWC została zaadaptowana do oceny ilościowy ograniczenia pola widzenia ochron innych niż ochrony układu oddechowego z uwagi na obiektywny charakter i możliwość porównania wyników.
Przyczyny ograniczenia pola widzenia wynikającego ze stosowania ŚOI
Poniżej opisano szczegółowo uwarunkowania konstrukcyjne wpływające na ograniczenie pola widzenia dla poszczególnych typów ochron.
1. Okulary ochronne
Z uwagi na konstrukcję ochronnych okularów (osłonki boczne okularów) lub gogli (oprawa gogli), których konstrukcja ma zapewnić ochronę obszaru ocznego może dojść do ograniczenia pola widzenia w warunkach obserwacji na boki lewo/prawo. Często do konstrukcji gogli i okularów ochronnych wykorzystuje się materiały barwione lub o zmniejszonej przeźroczystości, wówczas takie elementy konstrukcji powodują ograniczenie pola widzenia góra/dół lub lewo/prawo i góra/dół.
Widok okularów ochronnych z osłonami obszaru bocznego oraz okularów ochronnych o elementach konstrukcji, które mogą powodować ograniczenie pola widzenia.
Ponadto ograniczenie pola widzenia w przypadku stosowania osłonek bocznych oraz osłonek od strony czoła (uszczelnienie stosowane wobec zagrożenia pyłem i gazem) wykonanych z materiałów bezbarwnych (przeźroczystych) może nastąpić w wyniku oddziaływania konstrukcji – zagięć i krzywizn lub elementów ramek, w których dochodzi do podwojenia materiału przeziernego. Wówczas takie elementy konstrukcji powodują ograniczenie pola widzenia lewo/prawo i góra/dół.
Widok okularów ochronnych z dodatkowymi osłonami chroniącymi przed pyłem i gazami.
2. Gogle ochronne
W przypadku stosowania gogli ochronnych (jeśli występuje konieczność szczelnej ochrony obszaru ocznego) bardzo trudno jest wyeliminować problem ograniczenia pola widzenia na boki (lewo/prawo) oraz góra/dół. Oprawa gogli, nawet jeśli jest wykonana z materiału bezbarwnego (przeźroczystego) może ograniczać pole widzenia.
Widok gogli ochronnych o konstrukcji przeziernej.
Szczelne przyleganie oprawy gogli do twarzy użytkownika sprawia, że wewnętrzna powierzchnia szybki ochronnej może łatwo podlegać zaparowaniu. Z tego względu wskazane jest zastosowanie gogli niezaparowujących (powłoka antyfog) oraz wyposażonych w system wentylacji. Jednak negatywnym skutkiem takich systemów jest ograniczenie pola widzenia przez dodatkowe elementy konstrukcyjne.
Widok gogli ochronnych z systemem wentylacji.
3. Osłony spawalnicze
Szczególna ochrona oczu i twarzy wymuszona warunkami pracy o tzw. skumulowanych zagrożeniach wymagana jest podczas wykonywania prac spawalniczych i technik pokrewnych. Z uwagi na zagrożenia mechaniczne i optyczne dla oczu i twarzy wizjery osłon twarzy są różnych wymiarów i kształtów, w tym są jeszcze nadal praktykowane osłony z wizjerami okrągłymi (okulary spawalnicze i kaptury spawalnicze). Wówczas takie wizjery z elementami do mocowania filtrów ochronnych powodują ograniczenie pola widzenia góra/dół lub lewo/prawo.
Widok osłon spawalniczych: kaptura spawalniczego i gogli spawalniczych o wizjerach okrągłych.
4. Maski ochronne
W przypadku masek pełnotwarzowych elementami ograniczającymi pole widzenia są: konstrukcja utrzymująca wizjer, osadzenie maski na nosie użytkownika oraz elementy oczyszczające (filtry).
Widok przykładowych konstrukcji masek pełnotwarzowych.
5. Kaptury ucieczkowe
W przypadku stosowania kapturów ucieczkowych wraz z maską wewnętrzną, ograniczenia pola widzenia wynikają również z konstrukcji (j. w.) oraz zastosowanych elementów oczyszczających. Współczesna konstrukcja kapturów zawiera duże wizjery o wymiarach wykraczających nawet poza fizjologiczne pole widzenia. Jednak osadzenie kaptura na nosie użytkownika powoduje ograniczenie pola widzenia wewnątrz obszaru fizjologicznego pola widzenia.
Przykładowe konstrukcje kapturów ucieczkowych
